Köklü Değişim Medya

Haziran Ayı Fiyat Gelişmeleri raporunu açıklayan Merkez Bankası, temel mal enflasyonunun yükselişinde kur ve güçlenen talebin etkili olduğunu açıkladı.

TÜİK’in belirlediği yüzlerce kalem mal, hizmet ve kendi hesabıyla belirlediğ etki oranına göre Haziran’da enflasyon yüzde 12’yi aşmıştı. Halkın genel olarak tükettiği belirli mal ve hizmetler hesaplandığında enflasyonun çok daha yüksek olduğu tahmin ediliyor. Koronavirüs salgını bahane edilerek başlatılan zam furyası, kronik sorun enflasyonu tetikledi. Salgın bahane edilerek getirilen İlave vergi ve zamlar, zaten zorluk içinde sürdürülen yaşamı daha zor bir hale getirmiş durumda. TL'nin döviz karşısında erimesini önleyemen TCMB ve hükümetin, enflasyonun sebepleri arasında kurdaki artışı göstererek işin içinden sıyrılma çabası da dikkat çekti.

Bu hesaba göre açıklanan enflasyondaki artışı kur ve talebe dayandıran Merkez Bankası, Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu'na göre, “temel mal enflasyonu tüm alt gruplarda yükselirken*, hizmet enflasyonu normalleşme sürecinin etkilediği kalemler öncülüğünde arttı***”** ifadesini kullandı.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) haziran ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 1.13 arttığını ve yıllık enflasyonun 1.23 puan yükselerek yüzde 12.62 olduğunu açıklamasının ardından TCMB'nin Haziran Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.

Rapora göre, enerji fiyatları uluslararası petrol fiyatlarındaki toparlanmaya bağlı olarak artarken, gıda yıllık enflasyonu yatay bir seyir izledi**. Temel mal enflasyonu tüm alt gruplarda yükselirken**, hizmet enflasyonu normalleşme sürecinin etkilediği kalemler öncülüğünde arttı. Bu görünüm altında B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimi yükseldi. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0.74 ve 1.32 puan artarak yüzde 11.95 ve yüzde 11.64 olarak gerçekleşti.

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal, enerji ve hizmet katkıları sırasıyla 0.58, 0.45 ve 0.23 puan arttı, gıda grubunun katkısında belirgin bir değişim olmadı.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle 3 aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimlerinde artış gözlendi. Bu dönemde hem hizmet hem de temel mal grubunda enflasyon eğilimi yükseldi.

Hizmet Sektöründe Ciddi Artış Dikkat Çekiyor

Hizmet fiyatları haziran ayında yüzde 2.09 arttı, grup yıllık enflasyonu 0.48 puan yükselişle yüzde 11.76 oldu. Yıllık enflasyon, kira dışındaki alt gruplarda arttı. En belirgin yükseliş, ulaştırma grubunda kaydedildi. Ulaştırma hizmetlerinde normalleşme süreci ile birlikte uçak bileti (yüzde 12.39) ve şehirler arası otobüs ücretlerindeki (yüzde 23.52) artışlar öne çıktı.

Kapasite sınırlamasına tabi olan lokanta-otel grubunda, gerek yiyecek ve içecek hizmetlerinde gerekse konaklama hizmetlerinde fiyatlar yükseldi. Diğer hizmetler grubunda ise eğitim ve paket turlar ile berber ve kuaför hizmetleri fiyatlarındaki artışlar dikkati çekti. Haberleşme hizmetleri fiyatlarındaki artışta posta hizmetleri, telefonla görüşme ve internet ücreti öne çıktı. Kira yıllık enflasyonunda yavaşlama eğilimi bu dönemde de devam etti.

Enerjide Yıllık Enflasyon Yüzde 9.12'ye Ulaştı

Dayanıklı mal grubu fiyatları, otomobil, beyaz eşya ile diğer elektrikli ve elektriksiz aletlerin öncülüğünde yüzde 2.88 artarken, giyim ve ayakkabı grubu fiyatlarındaki değişim yüzde 1.15 ile tarihsel ortalamanın üzerinde gerçekleşti. Bu dönemde diğer temel mallarda da fiyatlar bir önceki aya göre belirgin bir oranda arttı.

Enerji grubu fiyatları haziranda yüzde 2.62 arttı. Bu dönemde uluslararası petrol fiyatlarındaki toparlanmaya bağlı olarak akaryakıt ve tüp gaz fiyatları sırasıyla yüzde 6.59 ve yüzde 3.58 yükseldi. Ayrıca, bu dönemde şebeke suyu fiyatları yüzde 1.75 artış kaydetti. Bu gelişmeler ile enerji yıllık enflasyonu, 3.89 puan yükselerek yüzde 9.12'ye ulaştı. Oysa petrolün dünya çapında değer kaybetmesine rağmen fiyatlarda ciddi bir düşüş kaydedilmemişti. Petrol hala salgın öncesi fiyatların halen altında seyrediyor.

Taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon azalışını sürdürdü

Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu, haziran ayında 0.06 puan artarak yüzde 12.93 oldu. İşlenmemiş gıda fiyatlarındaki mevsimsel düşüşün geçen yıla kıyasla daha sınırlı olması sonucunda grup yıllık enflasyonu yüzde 12.29'a yükseldi. Bu gelişmede, taze meyve yıllık enflasyonundaki azalışa karşın sebze yıllık enflasyonunun yüzde 21.39'a yükselmesi belirleyici oldu.

Diğer işlenmemiş gıda grubunda bakliyat, kuru yemiş ve pirinç fiyatlarındaki yükselişler devam ederken, son aylarda belirgin olarak artan kırmızı et fiyatları haziranda geriledi. İşlenmiş gıda grubunda ise aylık fiyat artışı son döneme kıyasla daha ılımlı gerçekleşirken (yüzde 0.58), baz etkisinin de desteğiyle işlenmiş gıda yıllık enflasyonu yüzde 13.41'e geriledi. Bu gelişmelerle taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon azalışını sürdürdü.

Asgari maktu Özel Tüketim Vergisi'nin mayıs ayında yükseltilmesinin bu döneme sarkan etkisiyle tütün ürünleri fiyatları haziranda yüzde 0.92 oranında arttı. Bu grupta yıllık enflasyon bir miktar yükseldi.

Yurt İçi Üretici Fiyatlarında Artış

Yurt içi üretici fiyatları haziranda yüzde 0.69 arttı, yıllık enflasyon yüzde 6.17 oldu. Yakın dönemdeki döviz kuru görünümüne de bağlı olarak petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi bu dönemde azaldı.

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında gerilerken, enerji ve sermaye malları gruplarında yükseldi, ara malında yataya yakın seyretti.

Aylık bazda, enerji fiyatlarındaki artışta uluslararası petrol fiyatlarındaki görünüme bağlı olarak rafine edilmiş petrol ürünleri ve ham petrol ile gaz imalatı fiyatları belirleyici oldu. Sermaye malları grubunda motorlu kara taşıtları ile parça ve aksesuarlarının yanı sıra makineler, dayanıksız tüketim mallarında fırın ürünleri ve unlu mamul fiyatlarındaki artışlar etkili oldu.

Ara malları fiyatlarındaki düşüşte demir-çelik ve ferro alaşımlar, tekstil ipliği, temel kimyasallar ve kağıt ürünleri öne çıkarken, dayanıklı tüketim malları fiyatları başka yerlerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları öncülüğünde geriledi.

Özetle, Merkez’in Haziran ayında üretici fiyatlarının yıllık enflasyonu artarken, ana eğilimi yavaşladı denilmesine rağmen ekonomistler aslında enflasyonun ciddi bir yükseliş eğilimine girdiğini belirtiyorlar.